Trajediler ve politika-1 Aisicylus
Apollo ve Dionysus çatışması kendini en çok müzik ve drama alanında gösterir. Tiyatro müzikten doğar, müzik ise tarlada düzenle çalışma ihtiyacından doğar, yapısı gereği dionysosçudur. Topluluk yıkılma ve inşaa süreci boyunca sürekli gelişir, bu da sanatların gelişmesini sağlar. Müzik sanatı kendini atinadayken trajedi oyunları olarak bulur. Atina özellikle savaş dönemi boyuncq çok önemli tragedia ve comedia şairlerinin yşadığı bir şehir haline gelmiştir. Bu tragedia yazarlarından 3 tanesini inceleyeceğim, Bunlardan ilkinin adı Aischylus
Aischylus soyludur, ve ölene kadar da soylu kalmıştır. Kendi eserlerinde Themostakles'i yerecek kadar aristokrat olması ile beraber, orta karar bir demokrasinin kötü olmayacağını savunur. Onun tragedialarında ana karakterler de soylu doğumlulardır, yani zeus'un seçtiği bilge kişilerdirler. Burada şunu demek zorundayım, komedi aşşağı olan adamın başına gelenlerdir, trajedi ise haketmeyenin yaşadıklarıdır. Yunan komedyalarınn çoğu sıradan adamın başına gelenlerken, trajedide ise mitolojik figürler ve kahramanlar işlenir. Bazen halkçı figürlerin, yani mesela satirlerin de komedyalarda olduğu olmuştur.
Aischylus trajedilerinde soyluları kullanarak klasik bir yöntem izlemiştir ama trajedileri kötü bitmemiştir, genelde bittersweet dediğimiz buruk sonlarla ve optimistik tonlarla bitirmiştir. Bununla birlikte soyluları ana karakterler olarak kullansa bile mitolojik figürlerden ve kahramanlardan uzak durmuştur. Bunu daha iyi anlamak için Zincirlenmiş Prometheus ve Persliler adlıeserlerini incelemek gerek.
Persliler
Persliler adlı eser yunan dünyasında bir ilktir. Daha önce kimse güncel bir olay hakkında eser vermemişti, bu eser yazıldığı sırada Perslilerle olan savaşlar yeni bitmişti. Bu eser muzaffer bir athenayı anlatırken atinalı insanların başarılarını ve cesaretini över. Bunu yapmak özellikle zordur çünkü bu bir deniz savaşıdır ve deniz savaşı önceden de dendiği gibi halkın askeri alanda soylulara üstün geldiği bir yerdi. Bu yüzden böyle bir savaşta erdemin yani soylu bir adamın sahip olacağı niteliklerin halkta bulunduğu bahsi ve bunun aracılığı ile halkın övülmesi muazzam bir olaydır. Bununla birlikte verdiği mesaj biraz daha nüanslıdır. Ne olursa olsun kazanan Atina şehridir. Artık ortadoğuda kartlar yeniden dağıtılıyordu. Şu zamana kadar yunan bloğu kendi içinde bir soylular bloğu iken demokratik atina kazandığı savaş ile panhellenistik bir imparatorluk haline gelecekti. Artık soyluların arasındaki bağ kesilmeli ve soylular atinalı olmak üstünden kalan halk ile bağ kurmalıydılar. Bunu daha da ileri götürmek için de ilk doğu ve batı ayrımını yapan kişi kendisi olmuştur. Ona göre batı özgürdür, doğu ise köle olmaya yatkındır. Xerxes'in ordusu da tebaası da haklara sahip olmayan kölelerdir, buna karşılık Yunan savaşçıları, insanları özgürdürler ve bundan ötürü sevgi ve cesaretle savaşırlar. Ama bir ortayolcu olduğu için köle askerlerin cesaretini ve erdemini övmekten de çekinmez. Onun için doğunun kötü adamı Xerxes'dir çünkkü o tahta sevgi ve kardeşlikle değil, kanla gelmiştir ve bu yüzden bilge değildir. Bilgelik ise ortayolcu olmaktan geçer, özgür olmak ama asla çok değil.
Bir soylu olarak Aischylus bu yorumu ile hem hallkı ve dolaylı yoldan demokrasiyi savunuyordu, hem de köleliğe karşı oluyordu. Köeleliğe karşı olmak demek, aslında demokrasiye karşı olmak demekti. Demokrasinin, yani halkım tam katılımı ve eşitliği için bir köle grubunun var olması zorunluydu. Atinada en fazla köleliğin demokrasi döneminde görülmesi, romanın cumhuriyet dönemi köle pazarlarının ekonomide en önemli şeylerden olması ya da amerikada köeleciliğin bu kadar önemli olması boşuna değildir. Aishylus ortqa yolcudur, aristotalesçidir aynı zamanda atinanın bir dönem politik konularını seçecek kadar da zekidir.
Zincirlenmiş Prometheus
Prometheus çok önemli bir trajedirir, çünkü içinde sanıldığı gibi bir trajedi yoktur, hatta var olamaz. Trajedi öngörülemeyen geleceğin acı çekmesidir, yanlış kararlardır ve de pişmanlıktır. Bilmeden öz yavrunu öldürmek, bilmeden annenle birlikte olmaktır. Prometheus ise kelime anlamı olarak öndüşüncedir, o yaptığı iğçin nerelere varacağını önceden bilir. bu yüzden ne bilmeden seçim yapar, ne de pişman olacağı bir şey yapar. Zeus, babasını keserek başa geçmiş bir tirandır, babası da kendi babasını keserek gelmiştir başa, ve hepsi da başkasının bu yolla devirip tahtı almalarından korkarlar. Prometheus Zeus'un insanlar üstünde kurduğu tiranlığı bozmak için ateşi çaldığında zeus onu bir dağın yamacına zincirler ve Güç ve Kudreti(Kratos kai Bia) onu rahatsız etmesi, işkenceye boğması için yollar. Fakat er ya da geç zeus prometheus'u affetmek ve zincirlerini çözmek zorunda kalır. Prometheus karşılığında, ileri görüşlülüğü ile ona Thetisten doğacak bir tanrının onu devireceğini söyler. Zeus bu yüzden thetis ile evlenmez ve çocuk yapmaz, thetis daha sonra Aşil'i doğuracaktır. Bu hikaye gene bazılarınca demokrasinin zaferi gibi görülebilir ama en sonunda zeus gene de kraldır. Prometheus Zeus'u dengeler ama lider hep ve her zaman zeus kalacaktır. Bu demektir ki tiranlık zincirinin gitmesi monarşi için de iyidir, yani demokrasi, monarşi olduğu sürece iyi olabilecek bir frenleme aracıdır.
Apollo ve Dionysus çatışması kendini en çok müzik ve drama alanında gösterir. Tiyatro müzikten doğar, müzik ise tarlada düzenle çalışma ihtiyacından doğar, yapısı gereği dionysosçudur. Topluluk yıkılma ve inşaa süreci boyunca sürekli gelişir, bu da sanatların gelişmesini sağlar. Müzik sanatı kendini atinadayken trajedi oyunları olarak bulur. Atina özellikle savaş dönemi boyuncq çok önemli tragedia ve comedia şairlerinin yşadığı bir şehir haline gelmiştir. Bu tragedia yazarlarından 3 tanesini inceleyeceğim, Bunlardan ilkinin adı Aischylus
Aischylus soyludur, ve ölene kadar da soylu kalmıştır. Kendi eserlerinde Themostakles'i yerecek kadar aristokrat olması ile beraber, orta karar bir demokrasinin kötü olmayacağını savunur. Onun tragedialarında ana karakterler de soylu doğumlulardır, yani zeus'un seçtiği bilge kişilerdirler. Burada şunu demek zorundayım, komedi aşşağı olan adamın başına gelenlerdir, trajedi ise haketmeyenin yaşadıklarıdır. Yunan komedyalarınn çoğu sıradan adamın başına gelenlerken, trajedide ise mitolojik figürler ve kahramanlar işlenir. Bazen halkçı figürlerin, yani mesela satirlerin de komedyalarda olduğu olmuştur.
Aischylus trajedilerinde soyluları kullanarak klasik bir yöntem izlemiştir ama trajedileri kötü bitmemiştir, genelde bittersweet dediğimiz buruk sonlarla ve optimistik tonlarla bitirmiştir. Bununla birlikte soyluları ana karakterler olarak kullansa bile mitolojik figürlerden ve kahramanlardan uzak durmuştur. Bunu daha iyi anlamak için Zincirlenmiş Prometheus ve Persliler adlıeserlerini incelemek gerek.
Persliler
Persliler adlı eser yunan dünyasında bir ilktir. Daha önce kimse güncel bir olay hakkında eser vermemişti, bu eser yazıldığı sırada Perslilerle olan savaşlar yeni bitmişti. Bu eser muzaffer bir athenayı anlatırken atinalı insanların başarılarını ve cesaretini över. Bunu yapmak özellikle zordur çünkü bu bir deniz savaşıdır ve deniz savaşı önceden de dendiği gibi halkın askeri alanda soylulara üstün geldiği bir yerdi. Bu yüzden böyle bir savaşta erdemin yani soylu bir adamın sahip olacağı niteliklerin halkta bulunduğu bahsi ve bunun aracılığı ile halkın övülmesi muazzam bir olaydır. Bununla birlikte verdiği mesaj biraz daha nüanslıdır. Ne olursa olsun kazanan Atina şehridir. Artık ortadoğuda kartlar yeniden dağıtılıyordu. Şu zamana kadar yunan bloğu kendi içinde bir soylular bloğu iken demokratik atina kazandığı savaş ile panhellenistik bir imparatorluk haline gelecekti. Artık soyluların arasındaki bağ kesilmeli ve soylular atinalı olmak üstünden kalan halk ile bağ kurmalıydılar. Bunu daha da ileri götürmek için de ilk doğu ve batı ayrımını yapan kişi kendisi olmuştur. Ona göre batı özgürdür, doğu ise köle olmaya yatkındır. Xerxes'in ordusu da tebaası da haklara sahip olmayan kölelerdir, buna karşılık Yunan savaşçıları, insanları özgürdürler ve bundan ötürü sevgi ve cesaretle savaşırlar. Ama bir ortayolcu olduğu için köle askerlerin cesaretini ve erdemini övmekten de çekinmez. Onun için doğunun kötü adamı Xerxes'dir çünkkü o tahta sevgi ve kardeşlikle değil, kanla gelmiştir ve bu yüzden bilge değildir. Bilgelik ise ortayolcu olmaktan geçer, özgür olmak ama asla çok değil.
Bir soylu olarak Aischylus bu yorumu ile hem hallkı ve dolaylı yoldan demokrasiyi savunuyordu, hem de köleliğe karşı oluyordu. Köeleliğe karşı olmak demek, aslında demokrasiye karşı olmak demekti. Demokrasinin, yani halkım tam katılımı ve eşitliği için bir köle grubunun var olması zorunluydu. Atinada en fazla köleliğin demokrasi döneminde görülmesi, romanın cumhuriyet dönemi köle pazarlarının ekonomide en önemli şeylerden olması ya da amerikada köeleciliğin bu kadar önemli olması boşuna değildir. Aishylus ortqa yolcudur, aristotalesçidir aynı zamanda atinanın bir dönem politik konularını seçecek kadar da zekidir.
Zincirlenmiş Prometheus
Prometheus çok önemli bir trajedirir, çünkü içinde sanıldığı gibi bir trajedi yoktur, hatta var olamaz. Trajedi öngörülemeyen geleceğin acı çekmesidir, yanlış kararlardır ve de pişmanlıktır. Bilmeden öz yavrunu öldürmek, bilmeden annenle birlikte olmaktır. Prometheus ise kelime anlamı olarak öndüşüncedir, o yaptığı iğçin nerelere varacağını önceden bilir. bu yüzden ne bilmeden seçim yapar, ne de pişman olacağı bir şey yapar. Zeus, babasını keserek başa geçmiş bir tirandır, babası da kendi babasını keserek gelmiştir başa, ve hepsi da başkasının bu yolla devirip tahtı almalarından korkarlar. Prometheus Zeus'un insanlar üstünde kurduğu tiranlığı bozmak için ateşi çaldığında zeus onu bir dağın yamacına zincirler ve Güç ve Kudreti(Kratos kai Bia) onu rahatsız etmesi, işkenceye boğması için yollar. Fakat er ya da geç zeus prometheus'u affetmek ve zincirlerini çözmek zorunda kalır. Prometheus karşılığında, ileri görüşlülüğü ile ona Thetisten doğacak bir tanrının onu devireceğini söyler. Zeus bu yüzden thetis ile evlenmez ve çocuk yapmaz, thetis daha sonra Aşil'i doğuracaktır. Bu hikaye gene bazılarınca demokrasinin zaferi gibi görülebilir ama en sonunda zeus gene de kraldır. Prometheus Zeus'u dengeler ama lider hep ve her zaman zeus kalacaktır. Bu demektir ki tiranlık zincirinin gitmesi monarşi için de iyidir, yani demokrasi, monarşi olduğu sürece iyi olabilecek bir frenleme aracıdır.
