ilk konu burada.
iki konu birbirinden bağımsız olmakla beraber ilk konuda paramı borsaya yatırsam mı ya da nereye yatırsam sorusunun cevapları varken bu konuda daha çok borsa özelinde. yatırım hesabınızda kendi aldığınız hisse varsa iki konunun da sizin için önemli olduğunu düşünüyorum.
ülkemizde borsa yatırımı git gide popülerleşiyor. bu işin kolay yansıtılması beni rahatsız eden tarafı. açtığım konuların hisse senedi almanızdan çok almamanıza yönelik olduğunu düşünüyorum çünkü kazançlardan getirilerden bahsetmek yerine bu işin zor taraflarına ve yanlış bilinen taraflarına değiniyorum. yazdığım bütün bilgiler zamansız ve tartışmaya çok açık bilgiler değildir. tartışmaya açık değiller çünkü bunlar benim orijinal fikirlerim olmamakla beraber yatırımın ABC’sidirler. ancak insanların yüzde 99’u bu abc’yi bilmezler daha da önemlisi özümseyemezler. Neyse başlayalım.
Borsa Yatırıımı neden farklıdır ?
Borsa yatırımını diğer yatırımlardan ayıran şey getirisinin daha yüksek olmasıdır. Durun açıklayacağım. mesela mahallenizdeki en iyi iş yapan yemek restoranını almaya çalışın. diyin ki ben bu restoranı senden kaça alabilirim. dükkanın sahibi 30 senedir orada ve restoranın her şeyini sizden daha iyi biliyor. ve ancak o isterse satış gerçekleşecek. hayatı o iş olan bi insandan o işletmeyi nasıl ucuza alabilirsiniz? eğer ki iyi diye almak istiyorsanız bu restoranı alacağınız fiyat ucuz olmayacaktır. ve bu da kötü bir yatırım olarak sonuçlanır. ancak borsada fiyatı belirleyen şey ortak görüş “consensus’tur . bazen makro ya da mikro sebeplerden dolayı şirketler ucuzlar. hatta bir sebep olmasına da gerek yoktur. dünyanın en büyük şirketlerinin yıllık olarak fiyatları yüzde 50 ye yakın değişir . hatta daha fazla veya daha az. her şirketin fiyatının her sene yüzde 50 ye yakın değişmesi ne kadar mümkün olabilir? mahallenizdeki restoranı gidip yüzde 50 ucuza alabilir misiniz? alamazsınız. borsanın güzel yanı da budur. insanların korkuları ve açgözlülükleri fiyatları ya yukarı yönlü ya aşağı yönlü sürükler. önemli olan zamanı geldiğinde hazır olmaktır.
Fırsat hazırlıklı akla gelir ~ Charlie Munger
bu sebepten dolayı borsa yatırımı yaparken insanların ortak görüşü sizin için önemliyse bu alanda başarılı olamayacaksınızdır. çünkü herkesle aynı düşünüp farklı sonuç alamazsınız.
redditte falan portföyüm nasıl diye atıldığını görüyorum sürekli. eğer ki portföyünüz herkes tarafından beğenildiyse muhtemelen kötü yatırımlar yapıyorsunuzdur.
——Değer odaklı yatırım doğuştan gelir.——
(dipnot: herkesin ağzına sakız olan değer yatırımı tabirini özellikle kullanmıyorum çünkü yatırım = değer odaklıdır. ekstradan değer yatırımı demek snob bir tabir olarak geliyor.)
geçen sene almadığınız coin’e üzülüyorsanız geçen sene hiçbir fikrinizin olmadığı hisselerin yükseldiğini görüp üzülüyorsanız bu işe yatkın değilsinizdir. bana göre bu işi ya anında kaparsınız ya da ölene kadar kapamazsınız. bu konu üzerindeki en iddaalı görüşüm olmakla beraber en emin olduğum şeylerden biri bu. bazı insanlarla istediğim kadar konuşayım asla benim kafamı benimseyemezler. bende onların kafalarını benimseyerek. dediğim gibi ya direkt kaparsın ya kapamazsın.
Finansal okuryazarlık = Balon
İyi bir yatırımcı olmak için finansal okuryazarlık şarttır ama yatırımcılık finansal okuryazarlıga indirgenemez. Finansal okuryazarlık yeterince komplike bir şeyken yatırım bundan daha komplikedir. İyi bir yatırımcı olmak için gereken şey farklı bakış açılarına sahip olmak ve bu bakış açılarında haklı çıkmaktır. bunu kazanmanın en iyi yolu ise okumaktır. Warren buffett’ın tek işi budur hatta. yani borsa yatırımı hep matematikle hesaplamalarla ilişkilendirilse de analitik düşünme + okumak+ entelektüel dürüstlük + sağlam psikolojidir.
ŞANS ŞANS ŞANS ŞANS
Şans çok önemli. örneğin bundan tam 5 sene önce bir ev hanımı düşünün. borsa diye bir şey duyuyor . hisse sayfasını açıyor bakıyor migros’u görüyor . migros her gün alışveriş yaptığı bi mağaza. migros’un iş yaptığını bildiği için o şirketin hissesini alıyor ve düzenli alımlar yapıyor. bugüne kadar bu ev hanımı bu hisseyi tutmussa dolar bazlı ortalama yıllık yüzde 41 bir getiri elde ederdi.(5.6x) bu hanımefendi warren buffett dahil dünyadaki bütün büyük fon yöneticilerini geçmekle kalmayıp yatırım açısından 1/1000’lik bir dilimde falan performans sergilemiş olurdu herhalde.
Borsadaki ideal getiriler
bu kısım çok önemli. özellikle kripto para piyasası biraz getiri kavramındaki algıladı bozdu. amerikan borsası uzun vadede en çok getiren yatırım araçlarından biri oldu geçtiğimi yüzyıldan beri. ve bu getiri yıllık ortalama yüzde 8 . ve amerikan endeksinde yatırım yapıp uzun vadede endeksi yenmek çok ZOR . o yüzden amerika’da yatırım yapmayı özendirmeye çalışan tiplerden nefret ediyorum. pasif endeks fonu almıyorsanız cok rekabetçi bi piyasa. türkiye’yi bu konuda seviyorum.
son zamanlarda yatırıma büyük bir ilgi var ve maalesef insanları yanlış yönlendiren hayal satan insanlar var. örneğin mert başaran hep tasarruf tasarruf diyor ve insanlar cidden çok düşük maliyetli yatırımlarla erken yaşta emekli olabileceklerini sanıyorlar. insanları 10-20 yıl istemedikleri derecede tasarruf yapmayı tavsiye edip onlara ulaşamayacakları bir hedef koymak bence fazla kötü bir şey.
Özellikle genç arkadaşlar için konuşuyorum. 17-18 yaşındaysanız bu konulara kendinizi kaptırmayın yaptığınız işe okulunuza odaklanın. şöyle düşünün bir şirket gibisiniz. hiçbir şirketin hissesini şirket tasarruf yapıyor diye almazsınız. şirket ancak gelirini yükseltiyorsa almak istersiniz. kendinizde öyle düşünün . eğer ki yazılım avukatlık satış vs. gibi scale olmaya müsait bir işiniz varsa gözünüzü seveyim su yatırım matırım muhabbetlerine kendinizi kaptırmayın.
bu dediğim genç arkadaşlar için geçerli özellikle . sabit geliri olan insanların tasarruf etmekten başka şansları yok.
Starbucks içme Starbucks hissesi al
borsa yatırımı, kahve içme kahve hissesi al’a indirgenebilecek bir şey değildir. anladığın işe yatırım yap cümlesini biz çok yanlış anlıyoruz.
warren buffett Microsoft’un kurucusu bill gates’in çok yakın arkadaşıdır. hatta microsoft u bir keresinde yarım gün gezip hiçbir şirketimi bu kadar gezmedim demiştir. buffett günde 6-7 saat okuyor ve her şeye dair okuyor. bill kankası microsoft hakkında her şeyi biliyor. bizden daha fazlasını biliyor ama anlamıyorum diye yatırım yapmıyor. bir ürünü anlatmakla bir şirketin dinamiklerini anlamak bambaşka şeyler. migros’u hepimiz biliyoruz ama rekabetçi özelliklerini, marjlarının diğer şirketlere göre ne kadar iyi olduğunu ne kadar fazla sermaye yatırımına ihtiyaç duyduklarını vs. bunlar bambaşka konular. emin olun anladığınızı sandığınız çoğu şirketin hissesini gerçek manada anlamıyorsunuz. ürünü anlayabilirsiniz ancak şirketi anlayamamıssınızdır. anlasanız bile 5 sene sonraki halini görebilmeniz gerekir. tabi bütün bunlarda yetmiyor doğru fiyat nedir sorusunun cevabını bulmak gerekir.
yine buffett’tan örmek vermek gerekirse buffett’ın perakende yatırımları genelde başarısız olmuşken finansal şirketler için yaptığı yatırımlar başarılı olmuştur. buffett buna circle of competence der. “yeterlilik çemberi” bunu hayatınızın her alanına uygulayabilirsiniz. buffett yeterlilik çemberi içinde kalmaya özen gösterir. bi alanda yetersizse oraya bahis oynamaz.
Büyüme Hissesi , temettü(değer ) hissesi sacmalıkları.
illa ki hayatınızın bir döneminde bu konular açıldığında su şirket çok iyi böyle yatırım yapıyor temettü hissesi , büyüme hissesi şöyle yatırım yapıyor vs. diye . o zaman su sözü aklınıza getirin.
“ Piyasa yorumlayıcıları ve fon yöneticilerinin hisselerini büyüme hissesi ve temettü hisseleri olarak zıt bir şekilde ifade ettikleri kavramlar sofistike olmalarını değil ancak cehaletlerini gösterir. Büyüme basitçe değerin bir parçasıdır. genellikle artı- bazen de değer denkleminde EKSİDİR. “
Bir şirketin yatırım yapıp işi büyütmesi her zaman hissedarlar için iyi değilmiş yani. neden? çünkü paranın zamansal değeri vardır ve bugün alacağınız para yarın alacağınızdan değerlidir. o parayla iyi getirisi olmayan yatırımlar yapılıyorsa o yatırımı yapmamak daha iyidir. o yüzden çok ciddi sermaye gerektirmeden büyüyen şirketler güzel işlerdir. şöyle düşünün dominos bütün dünyaya franchise’ını satarak pizzacı açıyor. yere para vermiyor , demirbaşlara para vermiyor. zararı karşılamıyor. hiçbir maliyet olmadan dünyayı saran bir marka .. işte kaliteli iş budur
ya da coca cola. Coca cola bütün dünyaya kola satar ancak bunu yaparken hiç para harcamaz. fabrikalar kurmaz distribütörlükle uğraşmaz. bunu başkalarına yaptırır. sadece formülü satar. yani yazılım şirketi gibi çalışır. muazzam bir marka muazzam bir iş modeli.
Porrföy çeşitlendirme
Mert başaran 20-30 tane hisse tavsiye ediyor. tam anlamıyla cehalettir bu . neden 15. en iyi fikrinize para koyasınız ki ? neden 30. en iyi fikrinize para koyasınız? şöyle söyleyeyim dünyanın en büyük yatırım şirketi berkshire hathaway yani buffett’ın şirketi, kendi söylemleriyle 10 tane en iyi fikirlerini çıkarsanız ortalama performans gösterirmiş. 60 senede 10 fikir. bu 10 fikir bir sürü hatalı yatırımı kurtarmaya yeterli. ama 60 senede 10 fikir bu işin ne kadar zor olduğunu ve gerçek fırsatların ne kadar az geldiğini gösteriyor değil mi?s&p 500 endeksinin performansı bile 30 -40 tane şirketi çıkarsanız son 50 senede çok kötü gözükürdü. gerçek şu ki kapitalizm çok vahşi. insanların marketten elma armut alır gibi hisse almasının sonuçları ağır olacaktır. cehaletlerini “sepet” yapmış olmaları kurtarmayacaktır.
Doğru pasiflik Doğru agresiflik .
iyi bir yatırımcı da agresifliğin ve pasifliğin ilginç bir karışımı vardır. Borsada şirket fiyatları yükselirken pasif durmanız gerekebilir. en sevdiğiniz şirketi pahalı bulduğunuz halde günden güne daha çok arttığını görürsünüz ve FOMO’ya kapılmamanız gerekir(fear of missing out). hiçbir şey yapmamak bazen yapılabilecek en zor şeydir. hiçbir şey yapmazsınız belki bir sene. şirket ya mikro ya makro sebeplerden düşer düşer çok düşer. işte o zaman neden düştüğünü anlayıp bir dakika millet siz yanılıyorsunuz dersiniz. o an doğru agresifliği yaparsınız ve haklıysanız çok iyi kazanırsınız.
örnek:
2022 de facebook 250 milyar dolar piyasa değeri kaybetti. şirket 350 dolarlardan 80’e kadar düştü. dünyanın en büyük şirketlerinden biriydi bu. suanda 500 doları geçmiş durumda. piyasa facebook’u çok küçümsemişti. bu dönemde şirketin hissesini tutanlardan biri bendim . ilk maliyet 250 idi düştükçe aldım maliyeti 180 e kadar çektim ama şirket 80’e kadar düştü. acılı dönemlerdi.tekrar 250 ye gelince benim için yeterli bir getiriydi sattım. eğer ki gerekli agresifliği yapabilmiş olsaydım suan ilk milyonuma ulaşmıştım . ama yapamadım . facebook 90 a düştüğünde türkiye borsasında ki paramı bozup all in yapmalıydım . zaten şirkete güveniyordum hold’dayım. yüksek maliyetim vardı düşürebilirdim ama yapamadım. bunu yapamamamla beraber hisseyi 500 e kadar tutmakta çok zor olurdu. işin aslı her aşaması sancılı bir süreç. o yüzden gerçekten en iyi fikirlerinize paranızı koymazsanız psikolojik tarafta epey yıpranırsınız. gerçekten ortaklık felsefesini benimsemeniz lazım.
Entelektüel dürüstlük
warren buffett’ın kurmaylarından Ted Weschler der ki “ben ceo’lar ile görüşmeyi sevmiyorum . fazla karizma olup düşüncelerimi etkiliyorlar “ İşte entelektüel dürüstlük budur. o kadar imkanına rağmen tamamen halka açık bilgilerle yatırım yapmaya çalışıyor ki fikirlerini kalabalıklardan ve duygulardan arındırabilsin çünkü ceo’lar çok iyi satış elemanlarıdır . tanıştığın an kararlarını etkilerlerler.
Entelektüel dürüstlük bir araştırma yaparken gerçekten neler bildiğimizi neler bilmediğimizi bu fikrin nerden gelmiş olduğu ve bu gelen fikrin araştırmanızı nasıl etkilediği gibi kendi hareketlerinizi dışarıdan izlemeniz gerektiren borsa psikolojisinin en zor ancak en az değinilen kısmıdır bence.
HAYIR DİYEBİLMEK.
dünya üzerinde 50 bin tane’ye yakın halka açık şirket var. o yüzden emin değilseniz pas geçin. bu kadar basit. her masada para kazanmak zorunda değilsiniz. bunu yapabilmeniz için de filtrelere sahip olmanız gerek. kendimden örnek vermek gerekirse daha bakmadan hayır dediğim türden hisseler şunlar:
sigorta şirketleri
bankacılık sektörü
ilaç sektörü
demir çelik sektörü
enerji sektörü
teknoloji şirketlerinin büyük bir çoğunluğu
f/k oranı çok yüksek şirketler.
halka arzlar
ben yukarıda yazan şirketlerin hisselerini almıyorum . bu zaten 500 şirket varsa bakacağım hisse sayısını büyük ölçüde düşürüyor. ondan sonra geriye kalanlar arasında bir sürü apartman şirketi oluyor onları da eliyorum ve bakacağım fikirler çok azalıyor. bu da işimi çok kolaylaştırıyor ve herhangibir ilaç şirketinin 10 x yapması enerji şirketinin 20 x yapması samimi söylüyorum umurumda olmuyor. zaten benim kitabımda onlar yok bu filtreler her şeyi çok kolaylaştırıyor.
“ akıllı insanlar neredeyse her şeye hayır derler “
~ warren e buffett.
Borsa Yatırımı
borsamız bu sene cok yükseldi ve cok fazla yeni yatırımcı girişi var. ben de forumumuz genç olduğu icin bu konuda kendi bildiklerimi bi toparlamaya çalıştım birçok insan yatırım ve spekülasyonun farkını anlamakta güçlük çeker. anlasalarda farkını anlıyormuş gibi davranmazlar. yatırım bir...
www.korsanfan.com
iki konu birbirinden bağımsız olmakla beraber ilk konuda paramı borsaya yatırsam mı ya da nereye yatırsam sorusunun cevapları varken bu konuda daha çok borsa özelinde. yatırım hesabınızda kendi aldığınız hisse varsa iki konunun da sizin için önemli olduğunu düşünüyorum.
ülkemizde borsa yatırımı git gide popülerleşiyor. bu işin kolay yansıtılması beni rahatsız eden tarafı. açtığım konuların hisse senedi almanızdan çok almamanıza yönelik olduğunu düşünüyorum çünkü kazançlardan getirilerden bahsetmek yerine bu işin zor taraflarına ve yanlış bilinen taraflarına değiniyorum. yazdığım bütün bilgiler zamansız ve tartışmaya çok açık bilgiler değildir. tartışmaya açık değiller çünkü bunlar benim orijinal fikirlerim olmamakla beraber yatırımın ABC’sidirler. ancak insanların yüzde 99’u bu abc’yi bilmezler daha da önemlisi özümseyemezler. Neyse başlayalım.
Borsa Yatırıımı neden farklıdır ?
Borsa yatırımını diğer yatırımlardan ayıran şey getirisinin daha yüksek olmasıdır. Durun açıklayacağım. mesela mahallenizdeki en iyi iş yapan yemek restoranını almaya çalışın. diyin ki ben bu restoranı senden kaça alabilirim. dükkanın sahibi 30 senedir orada ve restoranın her şeyini sizden daha iyi biliyor. ve ancak o isterse satış gerçekleşecek. hayatı o iş olan bi insandan o işletmeyi nasıl ucuza alabilirsiniz? eğer ki iyi diye almak istiyorsanız bu restoranı alacağınız fiyat ucuz olmayacaktır. ve bu da kötü bir yatırım olarak sonuçlanır. ancak borsada fiyatı belirleyen şey ortak görüş “consensus’tur . bazen makro ya da mikro sebeplerden dolayı şirketler ucuzlar. hatta bir sebep olmasına da gerek yoktur. dünyanın en büyük şirketlerinin yıllık olarak fiyatları yüzde 50 ye yakın değişir . hatta daha fazla veya daha az. her şirketin fiyatının her sene yüzde 50 ye yakın değişmesi ne kadar mümkün olabilir? mahallenizdeki restoranı gidip yüzde 50 ucuza alabilir misiniz? alamazsınız. borsanın güzel yanı da budur. insanların korkuları ve açgözlülükleri fiyatları ya yukarı yönlü ya aşağı yönlü sürükler. önemli olan zamanı geldiğinde hazır olmaktır.
Fırsat hazırlıklı akla gelir ~ Charlie Munger
bu sebepten dolayı borsa yatırımı yaparken insanların ortak görüşü sizin için önemliyse bu alanda başarılı olamayacaksınızdır. çünkü herkesle aynı düşünüp farklı sonuç alamazsınız.
redditte falan portföyüm nasıl diye atıldığını görüyorum sürekli. eğer ki portföyünüz herkes tarafından beğenildiyse muhtemelen kötü yatırımlar yapıyorsunuzdur.
——Değer odaklı yatırım doğuştan gelir.——
(dipnot: herkesin ağzına sakız olan değer yatırımı tabirini özellikle kullanmıyorum çünkü yatırım = değer odaklıdır. ekstradan değer yatırımı demek snob bir tabir olarak geliyor.)
geçen sene almadığınız coin’e üzülüyorsanız geçen sene hiçbir fikrinizin olmadığı hisselerin yükseldiğini görüp üzülüyorsanız bu işe yatkın değilsinizdir. bana göre bu işi ya anında kaparsınız ya da ölene kadar kapamazsınız. bu konu üzerindeki en iddaalı görüşüm olmakla beraber en emin olduğum şeylerden biri bu. bazı insanlarla istediğim kadar konuşayım asla benim kafamı benimseyemezler. bende onların kafalarını benimseyerek. dediğim gibi ya direkt kaparsın ya kapamazsın.
Finansal okuryazarlık = Balon
İyi bir yatırımcı olmak için finansal okuryazarlık şarttır ama yatırımcılık finansal okuryazarlıga indirgenemez. Finansal okuryazarlık yeterince komplike bir şeyken yatırım bundan daha komplikedir. İyi bir yatırımcı olmak için gereken şey farklı bakış açılarına sahip olmak ve bu bakış açılarında haklı çıkmaktır. bunu kazanmanın en iyi yolu ise okumaktır. Warren buffett’ın tek işi budur hatta. yani borsa yatırımı hep matematikle hesaplamalarla ilişkilendirilse de analitik düşünme + okumak+ entelektüel dürüstlük + sağlam psikolojidir.
ŞANS ŞANS ŞANS ŞANS
Şans çok önemli. örneğin bundan tam 5 sene önce bir ev hanımı düşünün. borsa diye bir şey duyuyor . hisse sayfasını açıyor bakıyor migros’u görüyor . migros her gün alışveriş yaptığı bi mağaza. migros’un iş yaptığını bildiği için o şirketin hissesini alıyor ve düzenli alımlar yapıyor. bugüne kadar bu ev hanımı bu hisseyi tutmussa dolar bazlı ortalama yıllık yüzde 41 bir getiri elde ederdi.(5.6x) bu hanımefendi warren buffett dahil dünyadaki bütün büyük fon yöneticilerini geçmekle kalmayıp yatırım açısından 1/1000’lik bir dilimde falan performans sergilemiş olurdu herhalde.
Borsadaki ideal getiriler
bu kısım çok önemli. özellikle kripto para piyasası biraz getiri kavramındaki algıladı bozdu. amerikan borsası uzun vadede en çok getiren yatırım araçlarından biri oldu geçtiğimi yüzyıldan beri. ve bu getiri yıllık ortalama yüzde 8 . ve amerikan endeksinde yatırım yapıp uzun vadede endeksi yenmek çok ZOR . o yüzden amerika’da yatırım yapmayı özendirmeye çalışan tiplerden nefret ediyorum. pasif endeks fonu almıyorsanız cok rekabetçi bi piyasa. türkiye’yi bu konuda seviyorum.
son zamanlarda yatırıma büyük bir ilgi var ve maalesef insanları yanlış yönlendiren hayal satan insanlar var. örneğin mert başaran hep tasarruf tasarruf diyor ve insanlar cidden çok düşük maliyetli yatırımlarla erken yaşta emekli olabileceklerini sanıyorlar. insanları 10-20 yıl istemedikleri derecede tasarruf yapmayı tavsiye edip onlara ulaşamayacakları bir hedef koymak bence fazla kötü bir şey.
Özellikle genç arkadaşlar için konuşuyorum. 17-18 yaşındaysanız bu konulara kendinizi kaptırmayın yaptığınız işe okulunuza odaklanın. şöyle düşünün bir şirket gibisiniz. hiçbir şirketin hissesini şirket tasarruf yapıyor diye almazsınız. şirket ancak gelirini yükseltiyorsa almak istersiniz. kendinizde öyle düşünün . eğer ki yazılım avukatlık satış vs. gibi scale olmaya müsait bir işiniz varsa gözünüzü seveyim su yatırım matırım muhabbetlerine kendinizi kaptırmayın.
bu dediğim genç arkadaşlar için geçerli özellikle . sabit geliri olan insanların tasarruf etmekten başka şansları yok.
Starbucks içme Starbucks hissesi al
borsa yatırımı, kahve içme kahve hissesi al’a indirgenebilecek bir şey değildir. anladığın işe yatırım yap cümlesini biz çok yanlış anlıyoruz.
warren buffett Microsoft’un kurucusu bill gates’in çok yakın arkadaşıdır. hatta microsoft u bir keresinde yarım gün gezip hiçbir şirketimi bu kadar gezmedim demiştir. buffett günde 6-7 saat okuyor ve her şeye dair okuyor. bill kankası microsoft hakkında her şeyi biliyor. bizden daha fazlasını biliyor ama anlamıyorum diye yatırım yapmıyor. bir ürünü anlatmakla bir şirketin dinamiklerini anlamak bambaşka şeyler. migros’u hepimiz biliyoruz ama rekabetçi özelliklerini, marjlarının diğer şirketlere göre ne kadar iyi olduğunu ne kadar fazla sermaye yatırımına ihtiyaç duyduklarını vs. bunlar bambaşka konular. emin olun anladığınızı sandığınız çoğu şirketin hissesini gerçek manada anlamıyorsunuz. ürünü anlayabilirsiniz ancak şirketi anlayamamıssınızdır. anlasanız bile 5 sene sonraki halini görebilmeniz gerekir. tabi bütün bunlarda yetmiyor doğru fiyat nedir sorusunun cevabını bulmak gerekir.
yine buffett’tan örmek vermek gerekirse buffett’ın perakende yatırımları genelde başarısız olmuşken finansal şirketler için yaptığı yatırımlar başarılı olmuştur. buffett buna circle of competence der. “yeterlilik çemberi” bunu hayatınızın her alanına uygulayabilirsiniz. buffett yeterlilik çemberi içinde kalmaya özen gösterir. bi alanda yetersizse oraya bahis oynamaz.
Büyüme Hissesi , temettü(değer ) hissesi sacmalıkları.
illa ki hayatınızın bir döneminde bu konular açıldığında su şirket çok iyi böyle yatırım yapıyor temettü hissesi , büyüme hissesi şöyle yatırım yapıyor vs. diye . o zaman su sözü aklınıza getirin.
“ Piyasa yorumlayıcıları ve fon yöneticilerinin hisselerini büyüme hissesi ve temettü hisseleri olarak zıt bir şekilde ifade ettikleri kavramlar sofistike olmalarını değil ancak cehaletlerini gösterir. Büyüme basitçe değerin bir parçasıdır. genellikle artı- bazen de değer denkleminde EKSİDİR. “
- Warren E. Buffett Hissedarlara mektuplar(2000)
Bir şirketin yatırım yapıp işi büyütmesi her zaman hissedarlar için iyi değilmiş yani. neden? çünkü paranın zamansal değeri vardır ve bugün alacağınız para yarın alacağınızdan değerlidir. o parayla iyi getirisi olmayan yatırımlar yapılıyorsa o yatırımı yapmamak daha iyidir. o yüzden çok ciddi sermaye gerektirmeden büyüyen şirketler güzel işlerdir. şöyle düşünün dominos bütün dünyaya franchise’ını satarak pizzacı açıyor. yere para vermiyor , demirbaşlara para vermiyor. zararı karşılamıyor. hiçbir maliyet olmadan dünyayı saran bir marka .. işte kaliteli iş budur
ya da coca cola. Coca cola bütün dünyaya kola satar ancak bunu yaparken hiç para harcamaz. fabrikalar kurmaz distribütörlükle uğraşmaz. bunu başkalarına yaptırır. sadece formülü satar. yani yazılım şirketi gibi çalışır. muazzam bir marka muazzam bir iş modeli.Porrföy çeşitlendirme
Mert başaran 20-30 tane hisse tavsiye ediyor. tam anlamıyla cehalettir bu . neden 15. en iyi fikrinize para koyasınız ki ? neden 30. en iyi fikrinize para koyasınız? şöyle söyleyeyim dünyanın en büyük yatırım şirketi berkshire hathaway yani buffett’ın şirketi, kendi söylemleriyle 10 tane en iyi fikirlerini çıkarsanız ortalama performans gösterirmiş. 60 senede 10 fikir. bu 10 fikir bir sürü hatalı yatırımı kurtarmaya yeterli. ama 60 senede 10 fikir bu işin ne kadar zor olduğunu ve gerçek fırsatların ne kadar az geldiğini gösteriyor değil mi?s&p 500 endeksinin performansı bile 30 -40 tane şirketi çıkarsanız son 50 senede çok kötü gözükürdü. gerçek şu ki kapitalizm çok vahşi. insanların marketten elma armut alır gibi hisse almasının sonuçları ağır olacaktır. cehaletlerini “sepet” yapmış olmaları kurtarmayacaktır.
Doğru pasiflik Doğru agresiflik .
iyi bir yatırımcı da agresifliğin ve pasifliğin ilginç bir karışımı vardır. Borsada şirket fiyatları yükselirken pasif durmanız gerekebilir. en sevdiğiniz şirketi pahalı bulduğunuz halde günden güne daha çok arttığını görürsünüz ve FOMO’ya kapılmamanız gerekir(fear of missing out). hiçbir şey yapmamak bazen yapılabilecek en zor şeydir. hiçbir şey yapmazsınız belki bir sene. şirket ya mikro ya makro sebeplerden düşer düşer çok düşer. işte o zaman neden düştüğünü anlayıp bir dakika millet siz yanılıyorsunuz dersiniz. o an doğru agresifliği yaparsınız ve haklıysanız çok iyi kazanırsınız.
örnek:
2022 de facebook 250 milyar dolar piyasa değeri kaybetti. şirket 350 dolarlardan 80’e kadar düştü. dünyanın en büyük şirketlerinden biriydi bu. suanda 500 doları geçmiş durumda. piyasa facebook’u çok küçümsemişti. bu dönemde şirketin hissesini tutanlardan biri bendim . ilk maliyet 250 idi düştükçe aldım maliyeti 180 e kadar çektim ama şirket 80’e kadar düştü. acılı dönemlerdi.tekrar 250 ye gelince benim için yeterli bir getiriydi sattım. eğer ki gerekli agresifliği yapabilmiş olsaydım suan ilk milyonuma ulaşmıştım . ama yapamadım . facebook 90 a düştüğünde türkiye borsasında ki paramı bozup all in yapmalıydım . zaten şirkete güveniyordum hold’dayım. yüksek maliyetim vardı düşürebilirdim ama yapamadım. bunu yapamamamla beraber hisseyi 500 e kadar tutmakta çok zor olurdu. işin aslı her aşaması sancılı bir süreç. o yüzden gerçekten en iyi fikirlerinize paranızı koymazsanız psikolojik tarafta epey yıpranırsınız. gerçekten ortaklık felsefesini benimsemeniz lazım.
Entelektüel dürüstlük
warren buffett’ın kurmaylarından Ted Weschler der ki “ben ceo’lar ile görüşmeyi sevmiyorum . fazla karizma olup düşüncelerimi etkiliyorlar “ İşte entelektüel dürüstlük budur. o kadar imkanına rağmen tamamen halka açık bilgilerle yatırım yapmaya çalışıyor ki fikirlerini kalabalıklardan ve duygulardan arındırabilsin çünkü ceo’lar çok iyi satış elemanlarıdır . tanıştığın an kararlarını etkilerlerler.
Entelektüel dürüstlük bir araştırma yaparken gerçekten neler bildiğimizi neler bilmediğimizi bu fikrin nerden gelmiş olduğu ve bu gelen fikrin araştırmanızı nasıl etkilediği gibi kendi hareketlerinizi dışarıdan izlemeniz gerektiren borsa psikolojisinin en zor ancak en az değinilen kısmıdır bence.
HAYIR DİYEBİLMEK.
dünya üzerinde 50 bin tane’ye yakın halka açık şirket var. o yüzden emin değilseniz pas geçin. bu kadar basit. her masada para kazanmak zorunda değilsiniz. bunu yapabilmeniz için de filtrelere sahip olmanız gerek. kendimden örnek vermek gerekirse daha bakmadan hayır dediğim türden hisseler şunlar:
sigorta şirketleri
bankacılık sektörü
ilaç sektörü
demir çelik sektörü
enerji sektörü
teknoloji şirketlerinin büyük bir çoğunluğu
f/k oranı çok yüksek şirketler.
halka arzlar
ben yukarıda yazan şirketlerin hisselerini almıyorum . bu zaten 500 şirket varsa bakacağım hisse sayısını büyük ölçüde düşürüyor. ondan sonra geriye kalanlar arasında bir sürü apartman şirketi oluyor onları da eliyorum ve bakacağım fikirler çok azalıyor. bu da işimi çok kolaylaştırıyor ve herhangibir ilaç şirketinin 10 x yapması enerji şirketinin 20 x yapması samimi söylüyorum umurumda olmuyor. zaten benim kitabımda onlar yok bu filtreler her şeyi çok kolaylaştırıyor.
“ akıllı insanlar neredeyse her şeye hayır derler “
~ warren e buffett.
