Herkese merhaba. Farklı bir deneyi tanıtmada karşınızdayım.Bu sefer ki deneyin amacı herhangi bir şey gözlemlemek veya bir tarihsel olayın nedenini anlamak değil,kişilere yaşanan bir olayı gerçekçi bir şekilde canlandırarak olayı anlamalarını sağlamak olacak.Aynı şekilde deneyi yapan kişiyi,deneyin amacını,deneyin yapılışını ve deneyin sonucuna değineceğim.Bunlardan önce bu deneyin olmasına sebebiyet veren olayı ve kişiyi de tanıtarak olayı daha iyi bir şekilde anlamanıza yardımcı olmaya çalışacağım ama bunların hepsinden önce kısa bir tarihsel bilgilendirme yapmak istiyorum. İyi okumalar dilerim.
Amerika'da ırkçılık aslında herhangi bir tarihte başlanan bir olay değil.17yy ve 18yy'da kölelik sisteminin olması sebebiyle afrikalı ve siyahiler köle adı altında bir mal görevi görüyordu.İngilizler Kuzey Amerika'da koloniler kurunca kölelik sistemi hali hazırda orda da işlemeye başlamıştı ve kölelik ABD'nin bağımsız bir devlet olmasından sonra da devam etmişti.Bunun sebebi ise Amerikalılar'ın aslen Amerika'ya yerleşen İngilizler olmasıydı. Sonra Amerikan İç Savaşında Kuzey Birliği,Köleliği kaldırırken, Güney(Konfedere) Birliği ise köleliği kaldırmadığı için bir iç savaş başlamıştı. Bu savaşta galip gelen Kuzey Birliği tüm ABD'de köleliğin kaldırıldığını duyurmuştu ama ondan sonra siyahiler yine de beyaz amerikalılar tarafından bir ayrıma tutulmaya devam etmişti.Günümüzde eskisine nazaran bir azalma meydana gelmişse de halen bir ayrım devam etmektedir.Hatta gereksiz bir bilgi vermem gerekirse de Liberya ülkesi ABD'de de köle olan siyahilerin kurduğu bir devlettir.
Not:Tam olarak bu konu hakkında bilgi bulamadığım için kendi tarihsel bilgimle açıklamaya çalıştım.
Kendisi ABD'li afro-amerikan papaz ve siyasi aktivisttir.Kendisi Marehouse Koleji ve Boston Üniversitesinde öğrenim gördü. Siyahlar ve Beyazlar arasında eşitliği savunan ve bunun için yürüyüşler yapan birisiydi. Kendisi herkesin bildiği "I have a dream"(Benim bir hayalim var) sloganı ile ünlüdür.ABD'nin emperyalist hareketlerine (Vietnam Savaşı ve Kore Savaşı) karşı çıkmış ve diğer karşı çıkan kişilerle beraber protesto etmişti.Bu protestoları,siyah-beyaz eşitliliğini savunması ve bunları yaparken sivil itaatsizlik yöntemini uygulaması ona 1964 yılında Nobel Barış Ödülü kazandırmıştı. Kendisi siyah-beyaz eşitliği savunan bir topluluğa üyeydi.Topluluk ölümünden sonra da varlığını sürdürdü.Topluluğun ismi SCLC(Güney Hristiyan Birliği Örgütü olarak geçiyor)
Kendisi Memphis'e,ordaki siyahilerin yardım çağrısı üzerine gelmiş ve eylemlerinde onlara yardımcı olmaya çalışmıştı. O zaman Martin Luther bir pansiyonda kalıyordu ve pansiyonun karşısında da bir başka pansiyon vardı. Karşı pansiyonda ise onu öldürecek kişi olan Beyaz John Willard vardı.Martin balkona çıktığı zaman, John,karşı pansiyon da bir el ateşle,Martin'i boğaz kısmından vurarak öldürmüştü. Kendisi bu olaydan birkaç gün sonra İngiltere'li yetkililerce İngiltere'de yakalanıp ABD'ye iade edilmiş ve 100yıl hapse mahkum edilmişti.
Kendisi ABD'li bir öğretmen ve aktivisttir. Öğrenimini Kuzey İowa Üniversitesinde gördü. Hakkında pek fazla şey bilinmese de deneyi sadece bu okuldaki öğrencilere değil diğer okullarında da yapmış olduğu biliniyor.Bu yaptıkları sayesinde dünyaca tanınmış ve yaptığı bu deneylerle takdir edilmiştir.
The Angry Eye,A Class Divided
Çocuklara ırkçılığı gerçekçi bir biçimde canlandırarak anlatmaya çalışmak. Çocuklara hem ırkçılığa maruz kalan bireyler olması sağlanıp o kişileri anlamaya çalışmak hem ırkçılığı yapan bireyler olmasını sağlayıp yaptıkları yanlışları farkına varması sağlanmak amacıyla bu deney amaçlanmıştır.
Deney 1968 yılında Martin Luther'in suikaste uğradığı günlerden sonra bir ilkokulda yapılmıştır.Jane öğrencilerine bir kaç ay önce Martin Luther'i anlatmıştı.Kendisi de Martin Luther'in düşüncelerinin doğru olduğunu düşünüyordu. Siyahlar kesinlikle bir ayrıma tabi tutuluyordu! Siyahlar ve Beyazlar arasında kesinlikle bir ayrım vardı ve bu görmezden gelinemezdi. Bu düşünceleriyle beraber Martin Luther'e karşı bu ayrıma karşı durması ona saygı duymasına sebeb olmuştu. Martin Luther'in suikaste uğradıktan sonra ölüm haberi herkes tarafından öğrenildikten sonra Jane öğrencilerinin Martin Luther hakkında sorular soracağını düşünüyordu. Aklında ise bu sorulara nasıl cevap vereceği vardı.O diğer öğretmenlerden farklı olarak öğrencilerin bu olayı yaşayarak daha iyi bir şekilde öğrenebileceğini düşündü.
Jane sınıfa girdikten sonra öğrenciler Jane'in düşündüğü gibi Martin Luther hakkında sorular sormaya başladı.Jane bu soruyu sonraya saklamalarını istedi ve sınıf düzeninde değişiklikler yaptı. İlk önce mavi gözlü öğrencileri ön sıraya alıp kahverengi gözlü öğrencileri arka sıraya oturmasını istedi.Mavi Gözlü öğrencilerin kahverengi öğrencilerden daha yetenekli olduğunu ve bunun bilimsel bir kanıt olduğunu söyledi.Kahverengi öğrencilerin kahverengi gözlü olduklarını belli edercesine bir yaka takmasını istedi. Kahverengi öğrenciler buna karşı çıkıp,mavi gözlü öğrenciler buna sevinince, Jane buna karşı uydurma bir argüman kullanarak kahverengi gözlü çocukların bunu kabul etmesini sağladı.Mavi gözlü çocukların ise bazı ayrıcalıkları olacaktı. Teneffüsleri birkaç dakika daha uzun sürecek,onlara özel kaplı sularda suyunu içecekti. Tabi bunun yanında ise Kahverengi çocuklara bazı yasaklamalar getirildi. Eğer mavi gözlü öğrencilerin yaptıklarını yaparsa cezalandırılacaklardı.
1.Hafta
Bu yeni düzenden sonra öğrencilerde belli farklılar ortaya çıkmaya başlamıştı.Mavi gözlü öğrenciler kahverengi gözlü öğrencilere karşı farklı bakmaya başlamıştı. Kahverengi öğrenciler mavi gözlü öğrenciler tarafından küçümsenmeye başlıyor,hor görülüyor ve dışlanıyordu.Jane verim farklılığını görmek için bir deneme sınavı yapmaya karar verdi ve mavi gözlü çocukların notları yüksek ve iyiyken kahverengi çocukların notları çok ama çok kötü olmuştu. Tabi Jane'de deneyin gerçekçi olması için mavi gözlüleri tebrik etmiş ve gururlarını okşamıştı.Jane derse girerken Mavi gözlüler derse katılım gösterip,bir soruyu bilince sevinirken kahverengi gözlü öğrenciler ise derse katılım gösteremeyip,öğretmenin sorularını cevaplayamayınca üzülüyor ve mutsuz oluyorlardı. 1 hafta hep böyle devam etmişti.
2.Hafta
Jane ırkçılığın bir örneğini öğrencilerine yaşatmıştı. Koyduğu kurallarla beraber sınıfta 2 grup oluşmuş ve bu 2 gruptan biri ayrıcalıklı iken diğerleri ise bu ayrıcalıklardan mahkumdu. Jane deneyi tamamlamıştı ama bu sefer de kahverengi gözlü öğrencilerin mavi gözlü öğrencilerin yerinde olsaydı ne yapacaklarını merak ediyordu.Bu yüzden deneye 1 hafta daha devam etme kararı alıp bu sefer farklı değişiklikler yapacaktı.Sınıfa geldiği zaman her 2 gruptan özür dileyerek aslında Mavi gözlü öğrenciler bu özelliklere sahip değil de Kahverengi öğrencilerin bu özelliklere sahip olduğunu söyledi. Mavi gözlü öğrenciler yaşadığı bu olumlu değişiklikleri söylese dahi Jane farklı bir argüman kullanarak Mavi gözlü öğrencilere de bu düşünceyi kabul ettirmişti. İlk önce sıralarda kahverengi öğrenciler önde oturmaya başlarken mavi gözlüler arkaya geçmişti. Mavi gözlüler, mavi gözlü olduklarını belli etmek için bir yaka takmıştı.Ayrıcalıklar bu sefer kahverengi öğrencilere verilmişti.Bu günden sonra farklı durumlar ortaya çıktı. Kahverengi gözlü öğrenciler mavi gözlüleri hor görmüyor ama yine de ayrıcalıklardan yararlanıyorlardı. Bunun nedeni kahverengi öğrencilerin tutuldukları ayrımın kötü ve olmaması gereken bir davranış olduğunu anlamış ve kendileri yaşadığı bu olayı diğer kişilere yaşatmak istememişti.Bu sefer kahverengi öğrencilerin verimlilikleri artarken mavi gözlü öğrencilerin verimlilikleri biraz da olsa düşmüştü.Mavi gözlü öğrenciler de bu duruma şaşırmış hor görüleceklerini düşünmüş ama bekledikleri gibi hor görülmemişlerdi.
Deneyin Sonu
Öğrencilerin ırkçılığı yaşadığından emin olan Jane 2.Haftanın sonunda tam olarak deneyi öğrencilerine paylaşmıştı.Neden deneyi yaptığını açıklayıp,Martin Luther'in maruz kaldığı olayı gerçekçi bir biçimde öğrencilerine yaşatmak istediğini söyledi. Öğrenciler bu duruma şaşırıp bu soruya gerçek bir cevap bulduklarını söyledi. Herkes birbirine yaptığı ayrımcılıklardan özür diledi ve mavi gözlüler kahverengi gözlü öğrencilere kendileri kadar kötü davranmadığı için teşekkür edip bir ders çıkardıklarını beyan etti.Jane öğrencilerin bu konu hakkında düşüncelerini öğrendi ve onlarla ve diğer öğrencilerle(bu deney dışında diğer okulundaki aynı deneyi yaptığı öğrencilerine) iletişimde kalıp gelecekte ırkçılığa varan davranışlar yapıp yapmadığını sorduğunda bu gibi davranışlar sergilemekten sakındıklarını söylemişti.
Öğrenciler ırkçılığı gerçekçi bir biçimde yaşamış ve her 2 grupta ırkçılığa maruz kalıp,ırkçılık gösteren kişiler olup her 2 tarafında yaptıkları hareketleri gözlemlemiş ve ırkçılığı yapanların yaptıkları yanlışın farkına varmıştı. Bu deney geleceklerini değiştirmiş ve bu gibi hareketlerden sakınarak siyah kişilere karşı eşitçe bir biçimde hareket etmişlerdi.
Amerika'da Irkçılık Tarihi:
Amerika'da ırkçılık aslında herhangi bir tarihte başlanan bir olay değil.17yy ve 18yy'da kölelik sisteminin olması sebebiyle afrikalı ve siyahiler köle adı altında bir mal görevi görüyordu.İngilizler Kuzey Amerika'da koloniler kurunca kölelik sistemi hali hazırda orda da işlemeye başlamıştı ve kölelik ABD'nin bağımsız bir devlet olmasından sonra da devam etmişti.Bunun sebebi ise Amerikalılar'ın aslen Amerika'ya yerleşen İngilizler olmasıydı. Sonra Amerikan İç Savaşında Kuzey Birliği,Köleliği kaldırırken, Güney(Konfedere) Birliği ise köleliği kaldırmadığı için bir iç savaş başlamıştı. Bu savaşta galip gelen Kuzey Birliği tüm ABD'de köleliğin kaldırıldığını duyurmuştu ama ondan sonra siyahiler yine de beyaz amerikalılar tarafından bir ayrıma tutulmaya devam etmişti.Günümüzde eskisine nazaran bir azalma meydana gelmişse de halen bir ayrım devam etmektedir.Hatta gereksiz bir bilgi vermem gerekirse de Liberya ülkesi ABD'de de köle olan siyahilerin kurduğu bir devlettir.
Not:Tam olarak bu konu hakkında bilgi bulamadığım için kendi tarihsel bilgimle açıklamaya çalıştım.
Martin Luther King Jr. Kimdir?
Kendisi ABD'li afro-amerikan papaz ve siyasi aktivisttir.Kendisi Marehouse Koleji ve Boston Üniversitesinde öğrenim gördü. Siyahlar ve Beyazlar arasında eşitliği savunan ve bunun için yürüyüşler yapan birisiydi. Kendisi herkesin bildiği "I have a dream"(Benim bir hayalim var) sloganı ile ünlüdür.ABD'nin emperyalist hareketlerine (Vietnam Savaşı ve Kore Savaşı) karşı çıkmış ve diğer karşı çıkan kişilerle beraber protesto etmişti.Bu protestoları,siyah-beyaz eşitliliğini savunması ve bunları yaparken sivil itaatsizlik yöntemini uygulaması ona 1964 yılında Nobel Barış Ödülü kazandırmıştı. Kendisi siyah-beyaz eşitliği savunan bir topluluğa üyeydi.Topluluk ölümünden sonra da varlığını sürdürdü.Topluluğun ismi SCLC(Güney Hristiyan Birliği Örgütü olarak geçiyor)
Suikaste Uğraması:
Kendisi Memphis'e,ordaki siyahilerin yardım çağrısı üzerine gelmiş ve eylemlerinde onlara yardımcı olmaya çalışmıştı. O zaman Martin Luther bir pansiyonda kalıyordu ve pansiyonun karşısında da bir başka pansiyon vardı. Karşı pansiyonda ise onu öldürecek kişi olan Beyaz John Willard vardı.Martin balkona çıktığı zaman, John,karşı pansiyon da bir el ateşle,Martin'i boğaz kısmından vurarak öldürmüştü. Kendisi bu olaydan birkaç gün sonra İngiltere'li yetkililerce İngiltere'de yakalanıp ABD'ye iade edilmiş ve 100yıl hapse mahkum edilmişti.
Jane Elliot Kimdir?
Kendisi ABD'li bir öğretmen ve aktivisttir. Öğrenimini Kuzey İowa Üniversitesinde gördü. Hakkında pek fazla şey bilinmese de deneyi sadece bu okuldaki öğrencilere değil diğer okullarında da yapmış olduğu biliniyor.Bu yaptıkları sayesinde dünyaca tanınmış ve yaptığı bu deneylerle takdir edilmiştir.
Deney hakkında film ve belgesel:
The Angry Eye,A Class Divided
Deneyin Amacı:
Çocuklara ırkçılığı gerçekçi bir biçimde canlandırarak anlatmaya çalışmak. Çocuklara hem ırkçılığa maruz kalan bireyler olması sağlanıp o kişileri anlamaya çalışmak hem ırkçılığı yapan bireyler olmasını sağlayıp yaptıkları yanlışları farkına varması sağlanmak amacıyla bu deney amaçlanmıştır.
Deneyin İşlenişi:
Deney 1968 yılında Martin Luther'in suikaste uğradığı günlerden sonra bir ilkokulda yapılmıştır.Jane öğrencilerine bir kaç ay önce Martin Luther'i anlatmıştı.Kendisi de Martin Luther'in düşüncelerinin doğru olduğunu düşünüyordu. Siyahlar kesinlikle bir ayrıma tabi tutuluyordu! Siyahlar ve Beyazlar arasında kesinlikle bir ayrım vardı ve bu görmezden gelinemezdi. Bu düşünceleriyle beraber Martin Luther'e karşı bu ayrıma karşı durması ona saygı duymasına sebeb olmuştu. Martin Luther'in suikaste uğradıktan sonra ölüm haberi herkes tarafından öğrenildikten sonra Jane öğrencilerinin Martin Luther hakkında sorular soracağını düşünüyordu. Aklında ise bu sorulara nasıl cevap vereceği vardı.O diğer öğretmenlerden farklı olarak öğrencilerin bu olayı yaşayarak daha iyi bir şekilde öğrenebileceğini düşündü.
Jane sınıfa girdikten sonra öğrenciler Jane'in düşündüğü gibi Martin Luther hakkında sorular sormaya başladı.Jane bu soruyu sonraya saklamalarını istedi ve sınıf düzeninde değişiklikler yaptı. İlk önce mavi gözlü öğrencileri ön sıraya alıp kahverengi gözlü öğrencileri arka sıraya oturmasını istedi.Mavi Gözlü öğrencilerin kahverengi öğrencilerden daha yetenekli olduğunu ve bunun bilimsel bir kanıt olduğunu söyledi.Kahverengi öğrencilerin kahverengi gözlü olduklarını belli edercesine bir yaka takmasını istedi. Kahverengi öğrenciler buna karşı çıkıp,mavi gözlü öğrenciler buna sevinince, Jane buna karşı uydurma bir argüman kullanarak kahverengi gözlü çocukların bunu kabul etmesini sağladı.Mavi gözlü çocukların ise bazı ayrıcalıkları olacaktı. Teneffüsleri birkaç dakika daha uzun sürecek,onlara özel kaplı sularda suyunu içecekti. Tabi bunun yanında ise Kahverengi çocuklara bazı yasaklamalar getirildi. Eğer mavi gözlü öğrencilerin yaptıklarını yaparsa cezalandırılacaklardı.
1.Hafta
Bu yeni düzenden sonra öğrencilerde belli farklılar ortaya çıkmaya başlamıştı.Mavi gözlü öğrenciler kahverengi gözlü öğrencilere karşı farklı bakmaya başlamıştı. Kahverengi öğrenciler mavi gözlü öğrenciler tarafından küçümsenmeye başlıyor,hor görülüyor ve dışlanıyordu.Jane verim farklılığını görmek için bir deneme sınavı yapmaya karar verdi ve mavi gözlü çocukların notları yüksek ve iyiyken kahverengi çocukların notları çok ama çok kötü olmuştu. Tabi Jane'de deneyin gerçekçi olması için mavi gözlüleri tebrik etmiş ve gururlarını okşamıştı.Jane derse girerken Mavi gözlüler derse katılım gösterip,bir soruyu bilince sevinirken kahverengi gözlü öğrenciler ise derse katılım gösteremeyip,öğretmenin sorularını cevaplayamayınca üzülüyor ve mutsuz oluyorlardı. 1 hafta hep böyle devam etmişti.
2.Hafta
Jane ırkçılığın bir örneğini öğrencilerine yaşatmıştı. Koyduğu kurallarla beraber sınıfta 2 grup oluşmuş ve bu 2 gruptan biri ayrıcalıklı iken diğerleri ise bu ayrıcalıklardan mahkumdu. Jane deneyi tamamlamıştı ama bu sefer de kahverengi gözlü öğrencilerin mavi gözlü öğrencilerin yerinde olsaydı ne yapacaklarını merak ediyordu.Bu yüzden deneye 1 hafta daha devam etme kararı alıp bu sefer farklı değişiklikler yapacaktı.Sınıfa geldiği zaman her 2 gruptan özür dileyerek aslında Mavi gözlü öğrenciler bu özelliklere sahip değil de Kahverengi öğrencilerin bu özelliklere sahip olduğunu söyledi. Mavi gözlü öğrenciler yaşadığı bu olumlu değişiklikleri söylese dahi Jane farklı bir argüman kullanarak Mavi gözlü öğrencilere de bu düşünceyi kabul ettirmişti. İlk önce sıralarda kahverengi öğrenciler önde oturmaya başlarken mavi gözlüler arkaya geçmişti. Mavi gözlüler, mavi gözlü olduklarını belli etmek için bir yaka takmıştı.Ayrıcalıklar bu sefer kahverengi öğrencilere verilmişti.Bu günden sonra farklı durumlar ortaya çıktı. Kahverengi gözlü öğrenciler mavi gözlüleri hor görmüyor ama yine de ayrıcalıklardan yararlanıyorlardı. Bunun nedeni kahverengi öğrencilerin tutuldukları ayrımın kötü ve olmaması gereken bir davranış olduğunu anlamış ve kendileri yaşadığı bu olayı diğer kişilere yaşatmak istememişti.Bu sefer kahverengi öğrencilerin verimlilikleri artarken mavi gözlü öğrencilerin verimlilikleri biraz da olsa düşmüştü.Mavi gözlü öğrenciler de bu duruma şaşırmış hor görüleceklerini düşünmüş ama bekledikleri gibi hor görülmemişlerdi.
Deneyin Sonu
Öğrencilerin ırkçılığı yaşadığından emin olan Jane 2.Haftanın sonunda tam olarak deneyi öğrencilerine paylaşmıştı.Neden deneyi yaptığını açıklayıp,Martin Luther'in maruz kaldığı olayı gerçekçi bir biçimde öğrencilerine yaşatmak istediğini söyledi. Öğrenciler bu duruma şaşırıp bu soruya gerçek bir cevap bulduklarını söyledi. Herkes birbirine yaptığı ayrımcılıklardan özür diledi ve mavi gözlüler kahverengi gözlü öğrencilere kendileri kadar kötü davranmadığı için teşekkür edip bir ders çıkardıklarını beyan etti.Jane öğrencilerin bu konu hakkında düşüncelerini öğrendi ve onlarla ve diğer öğrencilerle(bu deney dışında diğer okulundaki aynı deneyi yaptığı öğrencilerine) iletişimde kalıp gelecekte ırkçılığa varan davranışlar yapıp yapmadığını sorduğunda bu gibi davranışlar sergilemekten sakındıklarını söylemişti.
Deneyin Sonucu:
Öğrenciler ırkçılığı gerçekçi bir biçimde yaşamış ve her 2 grupta ırkçılığa maruz kalıp,ırkçılık gösteren kişiler olup her 2 tarafında yaptıkları hareketleri gözlemlemiş ve ırkçılığı yapanların yaptıkları yanlışın farkına varmıştı. Bu deney geleceklerini değiştirmiş ve bu gibi hareketlerden sakınarak siyah kişilere karşı eşitçe bir biçimde hareket etmişlerdi.
